รองช้ำ เจ็บเข่า เรื่องที่ไม่ควรมองข้าม

อาการปวดเข่าหรือปวดส้นเท้าเป็นสิ่งที่หลาย ๆ คนพบเจอ และอาจเกิดได้จากหลากหลายสาเหตุ บางคนมีปัญหาจากกระดูกหรือกล้ามเนื้อโดยตรง แต่ในหลายกรณีที่รักษาแล้วก็ยังไม่หายสักที อาจเป็นเพราะสาเหตุที่แท้จริงมาจากสิ่งที่มักถูกมองข้ามอย่าง “โรครองช้ำ” ซึ่งเป็นอาการที่เกิดขึ้นบริเวณส้นเท้าและลามไปทั่วฝ่าเท้า โดยลักษณะอาการจะเป็นการปวดจี๊ด ๆ ที่ฝ่าเท้า โดยเฉพาะเวลาลงน้ำหนักก้าวแรกหลังตื่นนอน หรือเมื่อนั่งนานแล้วลุกเดิน ซึ่งอาการลักษณะนี้มักถูกแยกจากอาการปวดเข่า ทั้งที่จริง ๆ แล้ว “รองช้ำ” อาจเป็นหนึ่งในสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการเจ็บเข่าได้เช่นกัน

โรครองช้ำเกิดจากการอักเสบของพังผืดใต้ฝ่าเท้า ทำให้เกิดอาการเจ็บจี๊ดบริเวณส้นเท้าและอาจลามไปทั่วฝ่าเท้า โดยมักพบในผู้ที่มีน้ำหนักเกิน ผู้ที่ต้องเดินหรือยืนนานในชีวิตประจำวัน ผู้ที่มีรูปเท้าผิดปกติ เช่น อุ้งเท้าสูง หรือในกลุ่มที่วิ่งหรือออกกำลังกายอย่างหักโหม แนวทางการรักษาจึงเริ่มจากการระวังพฤติกรรม เช่น

1. การพัก พยายามหลีกเลี่ยงการลงน้ำหนักที่ส้นเท้ามากเกินไป หยุดการออกกำลังกายชั่วคราว และลดกิจกรรมที่ต้องเดินหรือยืนนาน

2. การยืดเหยียดกล้ามเนื้อ โดยเฉพาะกล้ามเนื้อน่องและเอ็นร้อยหวาย ซึ่งมีส่วนเชื่อมต่อกับพังผืดใต้เท้า ถือเป็นวิธีที่ช่วยลดอาการได้อย่างมีประสิทธิภาพ

3. การเลือกรองเท้าให้เหมาะสมกับรูปเท้า เพื่อเพิ่มความสามารถในการประคองฝ่านเท้าขณะเดินหรือวิ่ง และ

4. การควบคุมน้ำหนัก เพราะหากน้ำหนักมาก การใช้เท้าในชีวิตประจำวันก็จะยิ่งเพิ่มภาระที่ฝ่าเท้าและกระตุ้นให้อาการเป็นหนักมากยิ่งขึ้น

ในกรณีที่รองช้ำไม่ได้รับการรักษาอย่างจริงจัง ผู้ป่วยมักจะพยายามหลีกเลี่ยงความเจ็บปวดโดยการเปลี่ยนท่าเดินหรือท่าวิ่งไปแบบไม่รู้ตัว ซึ่ง เมื่อรูปแบบการลงน้ำหนักเปลี่ยนไป กล้ามเนื้อและข้อต่อต่าง ๆ ที่ปกติไม่ค่อยถูกใช้งานหรือไม่แข็งแรงก็จะต้องมารับภาระแทน ทำให้เกิดแรงกดที่เข่าและเสี่ยงต่อการบาดเจ็บตามมา อีกหนึ่งประเด็นสำคัญคือ เอ็นร้อยหวายซึ่งเชื่อมต่อกับพังผืดใต้ฝ่าเท้า มีหน้าที่ช่วยรักษาเสถียรภาพของข้อเข่า เมื่อเอ็นร้อยหวายเกิดการตึงตัวหรือผิดปกติ ก็จะไม่สามารถหดหรือยืดตัวได้ตามธรรมชาติ ส่งผลให้ข้อเข่าต้องรับแรงกระแทกมากขึ้น และเพิ่มความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บในระยะยาว

การเป็นรองช้ำจึงไม่ใช่อาการเล็กน้อยที่ควรมองข้าม เพราะอาจนำไปสู่ปัญหาที่ใหญ่กว่า เช่น การบาดเจ็บของหัวเข่าหรือโครงสร้างอื่น ๆ ในร่างกาย หากปล่อยไว้นานเกินไป การรักษาด้วยการพักหรือยืดเหยียดเพียงอย่างเดียวอาจไม่เพียงพอ จำเป็นต้องได้รับการดูแลอย่างถูกวิธีและต่อเนื่อง เพื่อไม่ให้อาการเรื้อรังและกระทบต่อคุณภาพชีวิตในระยะยาวครับ

ดร.เตชิต เลิศเอนกวัฒนา Ph.D.,CSCS วิทยากรออกกำลังกาย เครือข่ายคนไทยไร้พุง อาจารย์ประจำคณะวิทยาศาสตร์การกีฬา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

อ้างอิง

• Miladi S, Bouzid S, Fazaa A, Boussaa H, Makhlouf Y, Souabni L, Ouenniche K, Kassab S, Chekili S, Ben Abdelghani K, Laatar A. Is there an association between plantar fasciitis and knee osteoarthritis? Musculoskeletal Care. 2023 Dec;21(4):1045-1052. doi: 10.1002/msc.1784. Epub 2023 May 22. PMID: 37212781.

• Kinetic Health. (2021). The plantar fascia–Achilles tendon connection. Retrieved from https://www.kinetichealth.ca/post/the-plantar-fascia-achilles-tendon-connection

• Stecco, C., Corradin, M., Macchi, V., Morra, A., Porzionato, A., & De Caro, R. (2021). The functional anatomy of the Achilles tendon and its relationship with the plantar fascia: Anatomical and biomechanical considerations. Scientific Reports, 11(1), 6163. https://doi.org/10.1038/s41598-021-85251-0